Onderwerpen in dit artikel:
- Inleiding
- Wat zijn vrije radicalen?
- Hoe zijn vrije radicalen opgebouwd en hoe zien ze eruit?
- Wat doen vrije radicalen in je lichaam?
- Hoe kom je aan vrije radicalen?
- Bescherming tegen teveel vrije radicalen
- Oxidatieve stress tegengaan
- Vrije radicalen in je voeding
- Antioxidanten in je voeding
- Bescherming met supplementen
- Conclusie over vrije radicalen
Inleiding
Wat zijn vrije radicalen? Je hebt vast al eens gehoord dat ze een rol spelen bij je gezondheid, ziektes en veroudering. Maar wat doen vrije radicalen precies in je lichaam? En hoe werken ze? We gaan het je allemaal uitleggen in dit overzichtelijke artikel. We vertellen je de goede en de slechte eigenschappen van vrije radicalen en hoe je de juiste balans kunt houden voor een optimale gezondheid. Klinkt het ingewikkeld voor je? Geen zorgen! Lees verder en we leggen je op een eenvoudige manier uit wat vrije radicalen zijn.
Wat zijn vrije radicalen?
Wanneer we over onze gezondheid praten, komt de term 'vrije radicalen' geregeld voorbij. Maar wat zijn deze vrije radicalen eigenlijk? Vrije radicalen zijn hele kleine deeltjes. Ze zijn zo ontzettend klein dat we ze niet met het blote oog kunnen zien.
Ondanks dat vrije radicalen zo klein zijn, spelen ze toch een grote en belangrijke rol in ons lichaam. Ze zijn betrokken bij veel verschillende lichaamsprocessen. Zo helpen ze ons om gezond te blijven, ons immuunsysteem te versterken en zelfs om te genezen na ziekte of als je verwondingen hebt. Vrije radicalen kunnen soms echter in te grote aantallen aanwezig zijn in je lichaam of ze worden te actief. Als dit het geval is, kunnen vrije radicalen problemen veroorzaken in ons lichaam. Ze kunnen de lichamelijke balans verstoren en schade aan onze cellen veroorzaken.
Hoe zijn vrije radicalen opgebouwd en hoe zien ze eruit?
Het is moeilijk om eenvoudig uit te leggen hoe vrije radicalen eruitzien, want het zijn unieke en complexe moleculen. Toch zullen we proberen het eenvoudig te houden.
Een molecuul is een groepje van atomen die zich aan elkaar ‘vasthouden’. Atomen vormen de kern van elk molecuul. Ze bestaan uit een kern en rondvliegende deeltjes die we elektronen noemen.
In de meeste gevallen werken elektronen in paren samen. Ze draaien rond de kern van het atoom en houden alles in balans. Maar vrije radicalen hebben een unieke eigenschap die ze anders maakt dan de meeste andere moleculen. Ze hebben een eenzaam elektron. Dit elektron werkt dus niet samen als paar, maar echt in zijn eentje. Dit enkele, ongepaarde elektron geeft vrije radicalen hun kenmerkende eigenschappen en maakt ze een beetje ‘onrustig’.
Dit betekent dat vrije radicalen altijd op zoek zijn naar een ander elektron om hun paar compleet te maken. Ze zijn een soort molecuul op zoek naar ‘een partner’ voor balans. Ze jagen op andere moleculen in een poging om een extra elektron te stelen en zo een paar te vormen.
Wat doen vrije radicalen in je lichaam?
Vrije radicalen spelen in je lichaam als het ware een dubbelrol. Afhankelijk van de hoeveelheid waarin ze voorkomen en hoe ze zich gedragen, spelen ze voor vriend of vijand. Zo kunnen ze je lichaamscellen helpen om zichzelf te beschermen tegen ziekten, maar kunnen ze ook je cellen beschadigen.
Hoe ze zich gedragen wordt grotendeels bepaald door hun zoektocht naar een ander (tweede) elektron. Wanneer dit lukt en ze een elektron van een andere molecuul ‘stelen’, leidt dit vaak tot schade aan die molecuul. Dit noemen we ‘oxidatie’.
Oxidatie heeft een negatieve klank, maar kan ook uiterst nuttig (of noodzakelijk!) zijn voor je lichaam. Je lichaam gebruikt deze oxidatie bijvoorbeeld om ziekteverwekkers, zoals bacteriën en virussen, te doden. Daarom kunnen we niet zeggen dat alle vrije radicalen slecht zijn.
Slechte vrije radicalen
Ondanks hun nut in sommige situaties, kunnen vrije radicalen ook grote problemen veroorzaken. Wanneer ze te actief worden, kunnen ze behoorlijk wat schade aanrichten. Ze kunnen de buitenste muren van je cellen aanvallen, waardoor de cel in de problemen komt. Ze kunnen zelfs het DNA in de cel veranderen. DNA is de handleiding van je lichaam - het bevat instructies voor hoe je cellen moeten functioneren. Wanneer het DNA verandert, kan dit leiden tot ernstige ziekten zoals kanker. Dat is de reden waarom we deze vrije radicalen die te veel schade aanrichten ‘slechte vrije radicalen’ noemen.
Goede vrije radicalen
Gelukkig zijn er ook ‘goede vrije radicalen’. Deze deeltjes helpen je lichaam om zich te verdedigen tegen ziektekiemen en andere bedreigingen. Ze zijn een onmisbaar onderdeel van je immuunsysteem. Wanneer je lichaam een infectie of ontsteking detecteert, begint het met het produceren van deze ‘goede’ vrije radicalen. Deze radicalen helpen je lichaam om de ziekteverwekkers te doden en op te ruimen. Er zijn dus vrije radicalen die ons juist helpen om gezond te blijven. Het is echter wel belangrijk dat je lichaam deze balans in stand weet te houden.
Hoe kom je aan vrije radicalen?
De volgende vraag die we zullen beantwoorden is: Hoe kom je aan vrije radicalen? Je verwacht het waarschijnlijk niet, maardie produceert je lichaam zelf! Dit gebeurt tijdens verschillende lichamelijke processen, bijvoorbeeld wanneer je sport en je lichaam energie produceert om je spieren goed te kunnen laten werken.
Toch zijn er ook vrije radicalen die worden gevormd door externe factoren. Denk hierbij aan ongezonde gewoontes zoals roken, het drinken van alcohol en drugsgebruik. Ook kan blootstelling aan (teveel) zonlicht, het inademen van vervuilde lucht, te weinig slaap of teveel stress bijdragen aan de productie van vrije radicalen. Wanneer je een slecht dieet volgt (weinig gezonde voedingsstoffen en veel verwerkte, vette, zoete en zoute voedingsmiddelen), kan dit je lichaam ook aanzetten tot de productie van meer vrije radicalen.
De gevolgen van teveel vrije radicalen
Zoals je nu weet, zijn niet alle vrije radicalen slecht. Ze spelen een essentiële rol in het lichaam en helpen ons gezond te blijven. Maar wat gebeurt er als er te veel vrije radicalen in het lichaam zijn? Dat is waar de problemen beginnen. Wanneer vrije radicalen te veel en te actief worden, kunnen ze gezonde cellen beginnen aan te vallen. Dit proces kan schadelijk zijn en kan leiden tot verschillende ziekten. Vrije radicalen zijn gelinkt aan vele ziekten. Hartziekte, alzheimer en zelfs kanker zijn allemaal geassocieerd met hoge niveaus van vrije radicalen in het lichaam. Het is dus erg belangrijk dat je een goede balans van vrije radicalen in je lichaam hebt.
Wist je trouwens al dat vrije radicalen ook een grote rol spelen in het verouderingsproces van je lichaam? Ze kunnen dit proces versnellen. Hierdoor zul je vroeger met tekenen van veroudering te maken krijgen, zoals bijvoorbeeld rimpels en een ouder wordende huid. Ook binnenin je lichaam kun je sneller verouderen en zullen organen en systemen minder efficiënt werken. Hierdoor zul je je ouder en vermoeider voelen dan dat je eigenlijk bent.
Bescherming tegen teveel vrije radicalen
Gelukkig kun je jezelf goed beschermen tegen (teveel) vrije radicalen. Je lichaam heeft namelijk een eigen verdedigingssysteem. Dit systeem maakt bepaalde stofjes aan die vrije radicalen kunnen stoppen. Deze stofjes heten antioxidanten. Antioxidanten kunnen een elektron aan een vrije radicaal 'doneren' zonder zelf beschadigd te raken. Dit zorgt ervoor dat de vrije radicaal rustig en onschadelijk wordt.
Oxidatieve stress tegengaan
Als er meer vrije radicalen dan antioxidanten in je lichaam aanwezig zijn, heb je een probleem. Dit probleem noemen we ‘oxidatieve stress’. Het kan schade aanrichten in je lichaam. Er zijn echter manieren om dit tegen te gaan. Een gezonde levensstijl is hiervoor heel belangrijk. Stoppen met roken, minder of geen alcohol drinken, gezond(er) eten en genoeg bewegen helpt. Probeer ook stress te vermijden. Wanneer je deze zaken aanpakt, kan dit ervoor zorgen dat er minder schadelijke vrije radicalen in je lichaam aanwezig zijn, waardoor je oxidatieve stress kunt tegengaan.
Vrije radicalen in je voeding
Sommige voedingsmiddelen kunnen zorgen voor meer vrije radicalen in je lichaam. Vooral bewerkt voedsel is hier de reden van. Fastfood, chips, koekjes, frisdrank, energydrinks, ijsjes... Al deze voedingsmiddelen zijn vaak rijk aan suiker, zout, ongezonde (trans)vetten en chemische toevoegingen. Deze kunnen in je lichaam vrije radicalen vormen. Probeer deze voedingsmiddelen daarom zo veel mogelijk te vermijden.
Antioxidanten in je voeding
Gelukkig zijn er ook verschillende voedingsmiddelen die juist goed zijn TEGEN vrije radicalen. Deze voedingsmiddelen bevatten antioxidanten. Veel fruitsoorten, zoals bessen, appels en citrusvruchten, zitten vol antioxidanten. Ook groenten, noten en zaden zijn goede bronnen. Thee en pure chocolade bevatten ook antioxidanten. Deze helpen om vrije radicalen in je lichaam te neutraliseren.
Bescherming met supplementen
Ook kun je overwegen om bepaalde supplementen te gebruiken om te zorgen voor extra antioxidanten, naast je normale dieet. Zo kun je je lichaam een handje helpen tegen slechte vrije radicalen. Zorg er wel voor dat je kiest voor wateroplosbare supplementen, die gebruikmaken van micellentechnologie. Van ‘gewone’ supplementen, zoals poeders, capsules en pillen, is inmiddels wetenschappelijk bewezen dat ze maar een minimale meerwaarde hebben om meer antioxidanten binnen te krijgen. Wateroplosbare varianten kunnen tot wel 20x effectiever werken.
Conclusie over vrije radicalen
Vrije radicalen hebben een belangrijke rol in ons lichaam. Ze werken zowel negatief als positief op verschillende lichaamsprocessen. Vandaar dat de juiste balans tussen ‘goede’ en ‘slechte’ vrije radicalen zo belangrijk is.
Een beetje vrije radicalen zijn goed voor ons. Ze helpen ons immuunsysteem en bestrijden bacteriën en virussen. Aan de andere kant kan een overmaat aan vrije radicalen problematisch zijn. Wanneer hun aantal te groot wordt, kunnen ze beginnen met het veroorzaken van schade. Ze kunnen cellen, eiwitten, en zelfs ons DNA aanvallen, wat kan leiden tot allerlei gezondheidsproblemen en een versneld verouderingsproces.
Gelukkig kun je met een gezonde levensstijl helpen om het evenwicht te bewaren. Dat betekent dat je voldoende beweegt, gezond eet (met veel fruit en groenten, rijk aan antioxidanten), niet rookt of drinkt, geen drugs gebruikt, zorgt voor voldoende slaap en zo veel mogelijk stress probeert te vermijden.
Je weet nu wat vrije radicalen precies zijn, wat ze doen in je lichaam en waarom het zo belangrijk is dat ze in balans zijn. Je kunt je lichaam zelf een handje helpen door gezond te leven en eventuele tekorten aan te vullen met supplementen. Ondanks de twee gezichten van vrije radicalen, zijn ze onmisbaar voor een geode gezondheid!
Wil je nog meer weten over vrije radicalen en oxidatieve stress? Bekijk dan eens dit wetenschappelijke onderzoek of lees hier meer.
